Aybüke Hızıroğlu

Bilgisayar güvenliği, elektronik ortamlarda verilerin veya bilgilerin saklanması ve taşınması esnasında bilgilerin bütünlüğü bozulmadan, izinsiz erişimlerden korunması için, güvenli bir bilgi işleme platformu oluşturma çabalarının tümüdür. Bunun sağlanması için duruma uygun güvenlik politikasının belirlenmesi ve uygulanması gereklidir.

Bu politikalar;

• Etkinliklerin sorgulanması
• Erişimlerin izlenmesi
• Değişikliklerin kayıtlarının tutulup değerlendirilmesi
• Silme işlemlerinin sınırlandırılması

gibi bazı kullanım şekillerine indirgenebilmektedir.

Bilgisayar teknolojilerinde yer alan bilgisayar güvenliğinin amacı ise: "Kişi ve kurumların bu teknolojilerini kullanırken karşılaşabilecekleri tehdit ve tehlikelerin incelemelerinin yapılarak gerekli önlemlerin önceden alınmasıdır". Bilgi ve bilgisayar güvenliği daha genel anlamda, güvenlik konularını detaylı olarak ele alan "güvenlik mühendisliği"nin bir alt alanı olarak görülmektedir.

Bilgisayar güvenliği geniş anlamda bir koruyucu mekanizma olarak düşünüldüğünde, kişisel veya kurumsal bilgisayarlar için genel olarak aşağıdaki maddelerin hepsinini veya bazılarının uygulanması gerekmektedir:

• Virüs koruma yazılımlarının kurulu olması
• Bu yazılımların ve işletim sistemi hizmet paketlerinin ve hata düzeltme ve güncellemelerinin düzenli aralıklarla yapılması
• Bilgisayarda şifre korumalı ekran koruyucu kullanılması
• Kurmuş olduğunuz yazılımların paylaşıma açık olup olmadığının kontrol edilmesi
• Bilgisayar başından uzun süreliğine ayrı kalındığında sistemden çıkılması
• Kullanılan parolaların tahmininin zor olacak şekilde belirlenmesi
• Bu parolaların gizli tutulması ve belirli aralıklarla değiştirilmesi
• Disk paylaşımlarında dikkatli olunması
• İnternet üzerinden indirilen veya e-posta ile gelen dosyalara dikkat edilmesi
• Önemli belgelerin parola ile korunması veya şifreli olarak saklanması
• Gizli veya önemli bilgilerin e-posta, güvenlik sertifikasız siteler gibi güvenli olmayan yollarla gönderilmemesi
• Kullanılmadığı zaman İnternet erişiminin kapatılması
• Önemli bilgi ve belgelerin düzenli aralıklarla yedeklerinin alınması
• Eğer Windows kullanıyorsanız güncellemeleri yapmanız

gibi önlemler, basit gibi gözükebilecek ama hayat kurtaracak önlemlerden bazılarıdır

Bulut bilişim teknolojisinin gelişmesi sayesinde, büyük verilerin internet üzerinde depolanabilirliği ve bu verilerin erişilebilirliği olanaklı hale gelmiştir. 

Bulut bilişim fikrinin temelleri 1950’li yıllarda atılmıştır. İnternet devlerinden olan Amazon, veri merkezlerini modernize ederek bulut bilişimin gelişmesinde anahtar bir rol oynayarak ilk gerçek bulut bilişim hizmeti olan Amazon S3’ün 2006 yılında hizmete girmesini sağladı.  2008’in ortalarına gelindiğinde, Gartner (Danışmanlık ve Araştırma Şirketi) bulut bilişimi bilgi teknoloji hizmetleri sektöründe hem kullanıcılar hem de tedarikçiler arasındaki ilişkiyi değiştirebilecek potansiyeli işaret etti. 2008 den bu yana Dünya’da yaygın bir şekilde kullanılmaya başlandı. Son birkaç yıldır ülkemizde yaygınlaşan bu teknoloji  oldukça hızlı bir şekilde büyümeye devam ediyor.

Günümüz teknolojisinde ki mevcut cihazlarda kullanıcılar her geçen gün daha fazla kişisel veri ve data saklamak istediği için barındırma kapasitesi büyük sorunlara sebep olmaktadır. Bununla birlikte cihazların özellikleri, kapasiteleri gittikçe artıyor. Bilgisayar, notebook, netbook, ve taşınabilir akıllı cihazların teknoloji ve kapasitesinin artmasıyla orantılı olarak fiyatlar da yükseliyor. Tüm bu sorunlara çözüm olarak ortaya çıkan Bulut (Cloud) Teknolojisi, internet üzerinden, erişimde bulunulan yazılım uygulamaları, veri depolama hizmeti ve işlem kapasitesi olarak tanımlanmaktadır. En düşük kapasiteli cihazla bile istenilen yerden istenildiği zaman her tür bilgiye, kişisel veriye ulaşmayı sağlıyor. Tüm bu işlemler için, dijital bir ağ aracılığıyla çoklu sunucu bağlantısı gerçekleştiriyor. Bulut teknolojisinin üç yapıtaşı ise SaaS (Software as a Service); yazılımı servis olarak sunma, PaaS (Platform as a Service); platform hizmeti  ve IaaS’tır (Infrastructure as a Service); sunucu altyapı hizmeti.

Bulut teknolojisi  şirketler, üniversiteler vb. büyük kuruluşlar tarafından kurulur ve paylaşılır. Bu teknolojiyi kullanmak, kişisel bilgisayarların yükünü azaltır ve çeşitli sayıda uygulama, bulut sunucusu tarafından sağlanır. Genellikle, kullanıcılar uygulamaları bilgisayarını indirmek ve yüklemek istemezler. Tüm işlemeler ve depolamalar, bulut sistemi tarafından sağlanır. İnternet üzerinde barındırdığımız tüm uygulama, program ve verilerimizin sanal bir makine üzerinde yani en çok kullanılan adıyla bulutta depolanması ile birlikte internete bağlı olunan cihaz ile her lokasyon da bu bilgilere, programlara ve verilere kolaylıkla ulaşım sağlanabilir.

Bulut Bilişim’in Geliştirme Modelleri
4 ayrı çeşidi ile karşımıza çıkan bu teknoloji  farklı alanlarda,farklı biçimlerde kullanılmaya olanak sağlıyor.

Public Cloud (Genel Bulut): İnternet üzerindeki sunucular ile kurulan bir bulut teknolojisi. Küçük ve orta ölçekli şirketlerde kullanacağınız kullandığınız kadar ödeme yapılan  bu modele örnek olarak, elektronik postalar gösterilebilir.
Private Cloud (Özel Bulut): Bilgileri önemli olan büyük şirketlerin tercih ettiği bir bulut teknolojisidir. Tüm bilgiler kurucunun elinin altındadır ve erişim güvenliği  ve gizliliği yüksektir. Microsoft bunu size Hyper-V ve System Center Ürün Ailesi yardımı ile sağlamaktadır.
Hybrid Cloud (Melez Bulut): Public ve Private Cloud’un birleşiminden ortaya çıkan bulut teknolojisidir.Şirketlerin hacmine göre birleşim oranlarında farklılıklar görülebiliyor.
Community Cloud (Topluluk Bulut): Birkaç şirket ile ortak kullanılan hizmetleri barındıran bulut teknolojisidir. Topluluk üyeleri uygulama ve verilere erişebilmektedir.

Bulut Teknolojisi’nin Getirdiği Avantajlar
►Bulut bilişim sistemleri API’ler ile hızlı kullanım kolaylığı sağlıyor.
►Daha fazla depolama alanı, hızlı veri transferi ve bu yedekleme üzerinde maliyet tasarrufu yapabilme gibi bir takım olanaklar sağlıyor.
►Sürekli olarak artan verilerin arşivlenmesi, kullanıcıların yetki ve takibi gibi konuların oluşturduğu alt yapı karmaşası ortadan kalkıyor.
►Bulut teknolojisi yazılımları web tarayıcıları üzerinden çalıştığından, bilgisayar, tablet, akıllı telefon ve  Smart TV’ler de kullanılarak platform bağımlılığından koruyor.
►Bulut yazılım hizmetini veren şirketlerin  verilerinin tutulduğu serverları 7/24 yazılım ve donanımsal olarak güvenlik tedbirlerini aldıklarından dolayı ana bilgisayardan daha güvenlidir.

Bulut Teknolojisi’nin Dezavantajları
►Bulut teknolojisi servisi kullanarak veri saklanması, kullanıcının verilerini riske atması bilgi güvenliğini ve kullanıcı gizliliğini sağlayamamaktadır. Güvenlik açıkları oldukça fazladır.
►Ülkelerin ekonomik durumlarından dolayı dijital bölünmeyi arttıracak, bu da uluslararası, politik ve ekonomik sorunlar doğuracaktır.
►En önemli sorun ise depolanan verilere ulaşılabilmesi için internet bağlantısının olması gerekmektedir. Yani internet olmayan durumlarda bilgilerimize erişmek söz konusu değildir. İnternete bağlı olarak düşük hızlı internete sahipseniz veri alış-veriş hızınız da o derecede daha yavaş olacaktır.
►Hizmetlerinin gelişmesiyle birlikte donanımsal ve yazılımsal bakım ve tamir maliyetlerinin azalacak olması ve buna bağlı olarak da bu işi yapan Bilgi Teknolojisi (BT) uzmanlarının iş sahalarının daralması durumu da son dezavantajlardan birisidir.

Big Data ( Büyük Veri) ve Bulut İlişkisi

Big Data (büyük veri) ; zamanla elde edilen, yapılandırılmış ya da yapılandırılmamış, yani henüz geleneksel yöntem veya araçlarla işlenerek kullanılabilir hale getirilmemiş verilerdir. Kısaca bilgisayarın işleyemeyeceği kadar büyük veriler anlamına geliyor diyebiliriz.

Son birkaç yılda verilerin % 90’ı üretildi. Veriler mobil cihazlarımız, yazılım kayıtları, kameralar, mikrofonlar, sosyal medya, internetteki tüm hareketlerimiz şu anda bilgi akışında işlenmek üzere depolanıyor. Kısa bir sürede neredeyse tüm hareketlerin bir bilgi akışı olarak sunuculara yönlendirileceği düşünülüyor. Bulut bilişim olanaklarının, depolama ve bilişim gücü sınırlarını ortadan kaldırması büyük verinin önünün açılmasına yardımcı olmuştur. Son yıllarda verilerin, boyut, çeşitlilik ve karmaşıklık anlamında sürekli büyümesi ve büyümeye devam edecek olması, büyük veri konusunu bir sorun olmaktan çıkarıp bulut bilişimle birlikte bir çözüm odağı haline gelmesi sağlanmıştır.
Teknolojinin, nesnelerin interneti, big data ve bulut bilişim ile çıktığı bu yolda, kullanıcılara kaçırılmaz imkanlar sunacağa benziyor.İlerleyen zamanlarda geliştirilecek yeni teknolojiler sayesinde bu ailenin büyümesi hedefleniyor.

Bulut Teknolojisi Hizmeti Veren Platformlar
►Dropbox (http://dropbox.com)
►Google Drive (http://drive.google.com)
►SkyDrive (https://skydrive.live.com)
►Cloud (https://cloud.google.com)
►Yandex.Disk (http://disk.yandex.com)
►Turkcell Akıllı Bulut (http://turkcellakillibulut.com)
►TTNET Bulut (http://ttnetbulutu.com)
►Ubuntu One (https://one.ubuntu.com)
►Box(http://box.com)
 
 Bulut Bilişim Uygulamaları

►Karelport.com: Bulut üzerinden hizmetler, fırsatlar ve sosyal paylaşım olanakları sunan online iş çevresi 
►Amazon Elastic Compute Cloud (Amazon EC2): Ölçeklenebilir ve kullanım kapasitesi kadar ücretleme yapılan Amazon.com’un bulut işlem gücü servisi
►Fizy.com: Bulut üzerinde müzik dinleme servisi
►Google Apps: Ofis, veri ve iletişim amaçlı online uygulamalar
►Salesforce.com: Salesforce’un müşteri ilişkileri yönetimi (CRM) servisi

Ülkemizde yeni bir kavram olan  e-devlet, verimliliği artırmak amacıyla ve çağdaş toplum olmanın bir gereği olarak ortaya çıkmıştır. Bu anlamda yönetenlerle yönetilenler arasındaki her türlü ödev ve yükümlülüklerin karşılıklı olarak “dijital ortamda” sürekli ve güvenli bir biçimde gerçekleştirilmesi anlamına gelmektedir.

Genel olarak açıklamaya çalıştığımız E-Devlet kavramının  çeşitli eserlerde de farklı unsurları ön plana çıkarılarak tanımlandığını görmekteyiz. Bu çerçevede yapılan bir tanıma göre  e- devlet çağdaş toplumlarda devlet ve birey ilişkilerinde, devletin vatandaşa karşı yerine getirmekle yükümlü olduğu görev ve hizmetler ile, vatandaşların devlete karşı olan görev ve hizmetlerinin karşılıklı olarak elektronik iletişim  ve işlem ortamlarında  kesintisiz ve güvenli olarak yürütülmesi demektir.[1]

Benzer bir yaklaşımla “e-Devlet” kavramı, geleneksel devlet modeline göre daha ileri, temelde güçlü bir BT altyapısına ve uygulamalarına dayanan “daha iyi bir devlet yapısını” ifade etmektedir.[2]

Bir başka tanımda ise e-devlet; kamu kuruluşları, vatandaşlar ve ticari kurumlar arasındaki bilgi, hizmet ve mal alışverişlerinde bilgi teknolojilerinin kullanılarak performans ve verimlilik artışını hedefleyen devlet modeli olarak tanımlanmaktadır.[3] Devletin bilgi teknolojilerini yoğun olarak kullanmasının devletin yapısına olan etkilerine vurgu yapan Fountain ise bu yönetim modelini bilginin ve iletişimin dijitalleşmesi ile ilişkilendirerek bu modeli uygulayaan devletleri “sanal devlet”ler olarak tanımlamaktadır.[4]

e-Devlet projesi, en geniş anlamıyla daha iyi bir devlet yapısının oluşturulmasını amaçlar, yani e-Devlet, “e”den çok, “devlet”e odaklanmaktadır.  e-Devleti oluşturan temel unsurlar, e-Şirket, e-Kurumdur e-Vatandaş. Her biri kendi içerisinde “e” olgusunu gerçekleştirmeye uğraşacak ve birbirinden etkilenerek güçlenip gelişecek ve giderek e-devlet oluşacaktır. e-Devlet’in sunacağı temel hizmetlerin yönü üç grupta toplanmaktadır Bu gruplar Devletten Devlete,Devletten Vatandaşa,Devletten iş Yaşamına şeklinde sıralanmaktadır…

Niçin e-Devlet ?

Küreselleşmenin hızla ilerlediği ve ekonomik anlamda sınırların ortadan kalktığı bir dünyada, bilgi ve iletişim teknolojilerindeki hızlı gelişmeler, Türkiye ile diğer gelişmiş ülkeler arasındaki açığı artırmaktadır. Türkiye’nin bu açığı kapatabilmesi ve Bilgi Toplumuna ulaşabilmesi için devletin, gelişmiş teknolojiyi kullanması ve yeni bir yapılanmaya gitmesi gerekmektedir. Bu yapılanma modeli, e-Devlet olarak belirtilmektedir.  Fountain’ın da belirttiği gibi internet teknolojisinin yönetim üzerine etkilerinin önemi ve derinliği sadece sağladığı hızdan değil, koordinasyon, iletişim ve kontrol mekanizmalarını etkileme potansiyelinden de kaynaklanmaktadır; ki bu da örgütlerin doğasının köklü biçimde değişmesi anlamına gelmektedir [5]. bu bağlamda, e-Devlet ile amaçlananlar;[6]

• Devletin Şeffaflaşması,
• Devletin hızlı ve etkin bir şekilde işleyişinin sağlanması,
• Her düzeyde vatandaşın yönetime katılımının sağlanması,
• Kurumlar arası bilgi alışverişinin sağlanarak iş ve veri yinelemesinin önlenmesi,
• Kamunun hizmet verdiği vatandaşların yaşamalarının kolaylaştırılması,
• Karar vericilerin bilgiye dayalı karar verme süreçlerinin geliştirilmesi ve hızlandırılması olarak özetlenebilir.

Bunların gerçekleşmesi durumunda sağlanacak yararlar şunlardır;

• Zamandan kazanç sağlanacaktır,
• Maliyetler düşecek ve verimlilik artacaktır,
• Memnuniyet artacaktır,
• Ekonomik gelişim desteklenecektir,
• Hayat kalitesi artacaktır,
• Bireysel katılım artacaktır,
• Kağıt bağımlılığı ve kullanımı azalacaktır, [7]
• Kamu ile olan işlemler için vatandaşın talep ettiği bilgilere bir noktadan ve doğru şekilde ulaşılacaktır. Böylece insan yanlışları en aza indirilecektir.
• Bilgi ve iletişim teknolojileri ilk kurma maliyeti yüksek olmasına karşın zaman boyutundaki toplam sahip olma maliyetinin düşmesi, verilecek olan hizmetin daha hızlı sunulması, işletme giderlerinin azalması, doğru bilgiye ulaşım vb. olumluluklar hizmetin elektronik olarak sunumu için bir neden olacaktır.
• Hem kamu hem de vatandaş için karar almada kolaylık ve hız sağlanacaktır.
• Vatandaşın talebi ön plana çıkacaktır.
• Vatandaş ile devlet arasındaki ilişki gelişecek, güven ortamı oluşarak kuvvetlenecektir.
• Vatandaşın kamu ile işlerinde kısa sürede doğru bilgiye ulaşımı karşısında kamuya güveni artacaktır.

e-Devlete geçerken atılması gereken öncelikli adımlar ise şu şekilde sıralanabilir:

 Hukuksal Altyapı:Gerekli hukuksal düzenlemelerin yapılması şart.

Teknolojik Altyapı: Teknolojik alt yapı tasarımları gerçekleştirilmeli ve uygulamaya hızlı bir şekilde geçilmelidir.

e-Devletin Finansmanı: Finansman için klasik bütçe hazırlama usullerinin dışına çıkılmalı ve yeni modeller oluşturulmalıdır.

İnsan: Toplumun düşünülen ve planlanan sistemlere uyumu ve sistemi kullanması için gerekli eğitim sağlanmalı değişim yönetimi gerçekleştirilmelidir.

Hizmet Altyapısını Oluşturmak: Kullanıcıların en verimli ve etkili bir şekilde hizmet alabileceği teknolojiler belirlenmeli ve gerekli alt yapı oluşturulmalıdır.

Hizmet Mekanizmasını Oluşturmak: Servis mekanizmasını oluşturmak, sistem bileşenlerinin bir arada çalışma prensiplerini belirlemeyi gerektirir. Bilgiye ulaşma, saklama, paylaşma prensipleri servis mekanizması tarafından belirlenir. e-Devlette tüm birimler arasında etkin bir veri paylaşım sistemi oluşturulmalı ve içerik meydana getirilmelidir.

Güvenlik ve Gizlilik: e-Devlet hizmetleri, kullanıcılarının bilgilerini güvenli bir ortamda saklamalı, ve kullanıcılar gizlilik prensiplerinin uygulandığından emin olmalıdırlar.

Kritik Başarı Faktörlerinin Belirlenmesi: e-Devlet’e geçişte performans değerlendirmesi yapabilmek için kritik başarı faktörlerinin belirlenmesi gerekmektedir.

Bir Koordinasyon Merkezinin Oluşturulması: En Önemli önceliklerden biridir. Bütün Kamu kurumlarının tek bir koordinasyon merkezinden yönetilmesi ve tek bir Devlet portalının oluşturulması gerekmektedir.  Bunların yanı sıra bir diğer öncelik de sivil toplum örgütleridir (STÖ). e-Devlet mekanizmasını işler hale getiren devletler, STÖ’lerden büyük destek almışlardır. Bilgi teknolojilerine dayalı olarak organize olmuş sivil toplum örgütlerinin, Devlet organizasyonlarına katkıları oldukça yüksek boyutlarda olacaktır. Özellikle Devletin bu hizmetleri kullanacak vatandaşlar ile ilgili kararların (mevzuat, kanun, yönetmelik vb.) alınması sürecinde STÖ’lerin desteğini alması hem kararların etkiliğini artıracak hem de devlet ve vatandaşlar arasında güven duygusunun gelişmesine yardımcı olacaktır. [ 8 ]

Günümüzde e-devlet devlet yönetimlerinin vazgeçilmez unsurları olarak karşımıza çıkmaktadır.

1. Erdem ERKUL

[1] Arifoğlu, A., A. Körnes, A. Yazıcı, M.K. Akgül ve A. Ayvalı (2002), E-Devlet Yolunda Türkiye, Türkiye Bilişim Derneği: Ankara. s.12

[2] OECD (2003a), The e-Government Imperative: Main Findings, Policy Brief, OECD Observer, March 2003.

[3] Türkiye Bilişim Derneği (2002), a.g.e, s.22

[4] Fountain J.E. (2005).Central Issues in the Political Development of the Virtual State. The Network Society and Knowledge Economy, Portugal in the Global Context, Lisbon, 4-5 Mart 2005.  s.2

[5] Fountain J.E. (2005). ag.e.,s.3

[6] Başbakanlık (2002), “Bilgi Toplumuna Doğru: Türkiye Bilişim Şurası Taslak Raporu”, Türkiye Bilişim Şurası, Ankara,s.212

[7] Başbakanlık (2002), a.g.e Ankara,s.212

[8] Türkiye Bilişim Derneği (2002), a.g.e, s.29-30

nümüzdeki internet kullanıcılarının tarayıcılarını çalıştırdıklarında ana sayfa linki olan Google.com; hepimizin bildiği bir arama motorundan çok daha öte bir yapıya sahip. Dünyanın en değerli ve en çok kar eden şirketleri arasında olan Google sadece bir arama motoru mu ?

Google’ı  çok büyük bir bilgisayar bilimi ile yazılmış ve geliştirilmiş tamamen kullanıcı dostu bir arama motoru olmaktan ziyade, kendi içerisinde pek çok araçları barındıran web teknoloji grubu olarak basitçe tanımlanabilir. Bugün bilinen ve Google imzalı pek çok web teknolojisi sayılabilir. Ancak ülkemizde en çok kullanılan 3 özelliğinden bahsedilebilir,  Gmail (Google mail), Google maps ve Google maps’in bilgisayarda kullanamak için çıkardığı program olan Google Earth. Google esasen bunlarla sınırlı değil. Bunlarla beraber kullanıcıların internaktif ortama aktarabilecekleri heran heryerde işlemlerini görebilecekleri pek çok çözümü ve aracı bünyesinde barındırıyo. Bu pek fazla bilinmeyen araçlarına geçmeden önce belki de arama motorunu hergün pek çok kez kullanıyorken aklımıza gelmiştir. Google istediğimiz herhangi bir kelimenin karşılığı olarak onca siteyi nerden biliyo?  Bu site nerden girdi dünyamıza nasıl başlandı? İlk Google nasıl bir şey di ? Biraz bunlara değinelim.

Google’ ın Tarihçesi

            Larry Page ve Sergey Brin başlangıçta tez çalışması olarak BackRub adlı bir arama motoru üzerinde çalışmaya başladılar. Amaçları dev bir bilgi yığını olan interneti bölümlemek ve arananları daha kolay bulunabilir bir hale getirmekti. Bunun için yeni bir teknoloji geliştirirler. Bu teknoloji, interneti klasik motorlara göre daha farklı bir şekilde inceliyordu. Bu yüzden kısa sürede adları tanınmaya başladı. Google başlangıçta google.stanford.edu adresinde faaliyete geçti ve depolama için kullanacakları terabytelık diskleri Larry’nin yurt odasına koyuyorlardı. Bu arada da tasarılarını ticari hayata geçirmek için girişimci aramaya başladılar.

İlk Google Sayfası

Yahoo’nun kurucusu David Filo ile bir görüşme ayarlanır. David onlara tasarılarını geliştirmelerini ve belirli bir noktaya geldikten sonra müşteri aramalarını tavsiye eder. Büyük şirketlerin ilgilerini çekemeyeceklerini anlayan ikili kendi başlarına devam etmeye karar alırlar. Ama bu seferde veri merkezi kurarken kullandıkları kredi kartları başlarına dert olmaya başlar.

Bu sırada Sun Microsystems’in kurucularından Andy Bechtolsheim kendileriyle görüşmek ister. Fikri beğenir ve çok acelesi olduğundan Google adlı şirkete 100.000 dolarlık bir çek yazar. Ama böyle bir şirket var olmadığından parayı bir süre tahsil edemezler. Daha sonra yakınlarından topladıkları 1 milyon dolar sermaye ile 7 Eylül 1998 de bir arkadaşlarının garajında Google’ı kurarlar. Aynı yıl PC Magazine adlı derginin Google’ı en iyi 100 site arasında göstermesi ve yılın en iyi “arama motoru”  seçmesi arama motorunun tanınırlığını katlamıştır.

Google Teknolojisi

            Google’ın arama teknolojisi ve kullanıcı arabirim tasarımı Google’ı günümüzün ilk-nesil arama motorlarından farklı kılar. Sadece anahtar sözcük veya meta arama teknolojisi kullanmak yerine, Google en önemli sonuçları ilk getiren, gelişmiş PageRank™ teknolojisine dayanır.

PageRank ağ sayfalarının önemini nesnel bir ölçeğe uyarlar; bu 500 milyon değişken ve 2 milyar terimden oluşan bir denklemin çözülmesiyle hesaplanır. PageRank ağın çok sayıda bağlantılı yapısını düzenleyici bir araç olarak kullanır. Doğal olarak, Google, Sayfa A’dan Sayfa B’ye kurulmuş her bağlantıyı, Sayfa A’dan Sayfa B’ye bir “oy” olarak yorumlar. Google bir sayfanın önemini aldığı oylarla belirler. Google ayrıca oyu veren sayfayı da inceler.

Google’ın karışık ve kendi kendileştirilmiş arama yöntemleri, insan müdahalesine engel olur. Diğer arama motorlarından farklı olarak; Google, hiç kimsenin daha yüksek listeleme yapamayacağı ve ticari amaçla sonuçları değiştiremeyeceği bir şekilde yapılandırılmıştır.

Google teknolojisi kısaca bu şekilde tanımlansa da aslında tescillenmiş PageRank teknolojisi google’ı Google yapan en önemli teknolojidir. Yukarıda kısmen tanımlamış ve anlatmış olsam da PageRank haftalarca anlatılacak, yüzlerde sayfaya sığmayacak bir allagoritma ve mantığa sahiptir. Yukarıda belirtilen tanım karmaşık gelebilir bu yüzden kısaca tanımadıktan sonra merak edenler için çok daha ayrıntılı anlatacağım.

PageRank^TM Nedir?

PageRank ^TM  (sayfa değeri) Google’ın aranan siteye koyduğu kendi içerisinde denklem ve hesaplama formülü bulunan sayfa oyu değeridir. Bu değer 0 ile 10 arasında değişir. Basit bir mantıkla sitenin ziyaret edilme yüzdesi ve var olan web sitenizin başka web sitelerinde linklerinin bulunması, bu bulunan linklere bağlı olarak, linkinizin bulunduğu web sitesinin sizin web sitenizin içeriği ile benzerlik göstermesi yüzdelerinin birleşiminin matematiksel hesaplarla bir değer atanmasıdır. PageRank değeri 0 ile 10 arasında değişsede asla 10 değerini alamaz. Bunu matematikteki limit mantığı ile açıklarsak nasıl limit sonsuza giderken asla sonsuz olamazsa buda bu mantığa dayanır. Çünkü, pagerank değerinin 10 olması demek; dünya üzerinde aktif yayın yapan her web sitesinde sizin web sitenizin linkinin olması bununla beraber her web sitesinde bulunan içeriğin sizin web sitenizle %100 oranında ilişkili olması gerekir. Bir kıyasla PageRank değerini üreten Google kendi sitesi olan Google.com un bugun PageRank değeri 8.4 civarındadır.

PegaRank^TM (sayfa değeri) mantığını biraz daha açarsak,

Sayfa Değeri, sitenin doğal yapısına ve link içeriğine uygun olarak sitenin değerinin bir göstergesidir. Google, bir linki A sayfasından B sayfasına, B sayfası için A sayfasını kullanarak bağlar. Aynı zamanda sayfanın hakkının yenmemesi için bazı içerik analizleri de yapar. Kendisini “önemli” yapan kriterlerde iyi yerlerde olan bir site önem sıralamasında diğer sitelerin üzerine çıkacaktır. Yani bir sitenin Google Arama sonuçları sıralamadaki yeri onun için önemli olan birçok kriterlerin birleşimi sonucunda belirir.

Önemli, yüksek kalitesi olan siteler, Google’ın her arama yapıldığında hatırladığı, daha yüksek PageRank’a (Sayfa Sıralaması) sahip olurlar. Tabiki, önemli sayfalar eğer aradığınız sorgu ile uyuşmuyorsa size bir şey ifade etmezler. Bu sebeble, Google aramalarınızda hem önemli hem de konu ile ilgili sayfaları bulmak için PageRank’i karmaşık bir metin uyuşma tekniği ile birleştirir. Google aradığınız terim’in kaç defa sayfada görüntülendiğininde ilerisine gidip o sayfanın içeriğini tüm yönleri ile inceleyip (ve o sayfaya link veren sitelerin içeriğini) sizin sorgunuza iyi bir sonuç mu diye karar verir.

Google, aynı zamanda spam amaçlı siteleri Google Ban ile cezalandırıp tüm indexlerini silerken, yeni açılan sitelerinde hızlı bir şekilde arama sonuçlarında yükselmesini engelleyen Google Sandbox sistemlerini de kullanmaktadır. Sandbox’a giren bir site 3-6 ay boyunca ne kadar iyi olursa olsun, Google tarafından denenir ve belirli bir sürenin sonunda arama sonuçlarında daha iyi bir yere getirilir.

Ancak site sıralamasını etkileyen tek parametre PageRank değildir. Site sıralamasını esasen “alakalılık” ve “önemlilik” değerlerini kombine etmeye çalışan Google algoritması için de Topic Sensitive Page Rank olarak tartışılan kavramın etkili olduğu düşünülmektedir. Google bize pagerank konusunda bazı bilgiler vermiştir. Elimizde olan veriler şunlar: – Dünyadaki tüm sitelerin pagerankı toplamı 1 sayısına eşittir. – Pagerankın Google tarafından açıklanan resmi formülü aşağıdadır: A sitesi için pagerank bulma formülü şu şekildedir.

PR(A) = (1-d) + d (PR(T1)/C(T1) + … + PR(Tn)/C(Tn))

formüldeki değişkenler şunlardır:

PR(A)= A sitesine ait pagerank degeri.Tüm siteler için ilk başta 1 kabul edilimektedir. d = “damped down” faktörü denilen özel bir katsayı ve 0.85 kabul edilmekte.Pi sayısı gibi özel bir katsayı. PR(Tn) = A sitesine link veren herhangi bir sitenin pagerank degeri. C(Tn) = A sitesine link veren sitenin başka sitelere verdigi link sayı adeti.

Sen bana link ver ben sana link vereyim mantığının incelemesi

d= 0.85 PR(A) = (1 – d) + d*(PR(B)/C(Tn)) PR(B) = (1 – d) + d*(PR(A)/C(Tn))

Degerleri yerine koyarsak : PR(A)= A sitesine ait ilk pagerank degeri ilk başka biz 1 kabul ediyoruz. d= 0.85 katsayı değerinde olduğunu google bize söylüyor. PR(B)= B sitesine ait ilk pagerank degeri 1 kabul edildi. C(Tn) =1 dir. Yani A sitesinden ve B sitesinden dış dünyaya verilen link sayısı adeti 1 oldugundan 1 alıyoruz. Eger A sitesi başka sitelerede link vermiş olsaydı verdiği link sayı adetini yazacaktık. Yukarıdaki örnek için sadece bir adet siteye link verildiğinden 1 rakamını yazıyoruz denkleme.

PR(A) =(1-0.85) + 0.85*(1/1) = 0.15 + 0.85 x 1 = 1

PR(B) =(1-0.85) + 0.85*(1/1) = 0.15 + 0.85 x 1 = 1

Sistemin ortalama pagerank değerlini Kontrol edelim Pr(A)+ Pr(B)=2 2 /2 (Sistemde iki adet site mevcut oldugundan)=Sistemin ortalama pagerankı= 1

En basit iki siteli link degişim örnekli şu matematiksel denklem ile bile görüldüğü üzere Sen bana link ver ben sana link vereyim olayında pagerank falan kazanılmıyor. Link degişmezden öncede pagerank degeri 1 idi link degişimi yaptıktan sonrada pagerank degeri yine 1 oldugunu gördük ve ispatladık.Bu ispatı google matematik formülü ile yaptık.

Bir webmasterın mantıklı bir link degişimi yapabilmesi için en az iki tane sitesi olmalı. 1 tane ana sitesi olmalı bir tanede yedek sitesi olmalı. Yedek sitesi ile link toplamalı orada biriken link gücünü anasitesine göndermelidir.

Çapraz link degişimi yapılırsa ancak o zaman pagerankında artış gerçekleşiyor. Ama Türkiyedeki bir çok webmaster arkadaşımız sen bana link ver, ben sana link vereyim mantığı içinde oldugundan ülkemizdeki sitelerin pagerank degerleri düşük seviyelerdedir. İşte olayın matematiksel yaklaşımı bu şekildedir. Pagerank=matematiktir. Google Türkçe siteleri sevmiyor falan gibi basit düşünceler yerine, matematiksel modelleme ile olaya yaklaşırsak daha yüksek pagerank degerliklerine bizim türkçe içerikli sitelerimizinde kavuşacağını görmüş olduk.

Özet: Sitene link veren adamın sitesinde ne kadar çok link varsa senin hissene o kadar az pagerank düşünüyor. Karşılıklı link değişimi yapılırsa pagerank artmıyor.

PageRank değerinin çalışma prensibini şekillendirirsek;

Page Rank Nedir?

Şeklinde bir görüntü ile karşılaşırız.

Google anlatma bitmeyen bir boyutta ilerlemiş ve ilerlemeye devam etmektedir. Şirketin GooglePlex denen merkez ofisi Kaliforniya’da bulunur ve tüm dünyada 20,000 civarında kişi çalıştırır. Şirketin sermaye ortakları, Kleiner Perkins Caufield & Byers ve Sequoia Capital’ı kapsıyor. Şirket ayrıca, içerik sağlayıcı şirketlere özel web arama çözümleri de sunuyor. Google’ın piyasa değeri 2007 sonu itibariyle 219 milyar Amerikan dolarıdır. Bu rakam ABD borsalarının en büyük 5. şirketi olduğunu göstermektedir.2005 yılı sonu ise değeri  114 milyar dolardı. Google allagoritmasından ve çalışma mantığından bukadar bahsettikten sonra biraz daha bilinmeyen araçlarına geçelim.

Yazının başında bahsettiğim bilinen “Gmail”, “GoogleMaps”, “GoogleEarth”,  web tarayıcısı “ GoogleChrome” gibi araçları için bilinmeleri ve kullanılıyor olmalarına rağmen anlatılacak pek çok özellikleri var. Bu yazımda pek çok kişinin aktif olarak kullanmadığı ve kullanmalarını şiddetle tavsiye ettiğim, “GoogleCalender”, “GoogleAnalytics” ve “GoogleDocs” dan bahsedeceğim.

“GoogleCalender” (Google Takvim)

İlk açtığımızda her bilgisayar programında, elimizde taşıdığımız cep telefonlarının hepsinde bulunan klasik bir ajandaya benzese de içlerine girdiğimizde ve kullanmaya başladığımızda aslan bilindik klasik ajanda programlarında çok daha farklı olduğunu görebiliriz. Sıradan ajanda özelliklerini içinde bulundurmasının yanında en önemli özelliklerinden bir tanesi herhangi bir tarihe ve zamana koyduğunuz bir aktiviteyi, aktiviteden önceki istediğiniz bir zamanda size haber vermesidir. Bu cümleden sonrada elbette “e ne var bunda bunu yapması lazım zaten”  cümlelerini duyar gibiyim. Google’ın farkı bu hatırlatmayı isterseniz mailinize isterseniz cep telefonunuza SMS olarak atması ve bunu ücretsiz olarak sağlamasıdır. Tabiki özellikleri burada bitmiyor. Bugün türkiyede internet kullanan insanların %70’inden fazlası Facebook kullanmakta ve bunu pek çok etkinlikten haberdar olmak için kullanmaktadır. Bu etkinlikler içerisinde kişilerin oluşturdukları organizasyonların yanı sırada otomatik olarak listenizdeki kişilerin doğum günleride gözükmekte. Ancak bu aktiviteleri öğrenebilmek için Facebook üzerinde online olmanız gerekmektedir. Google takvim farklı şuradadır; Google Takvim in paylaşım özelliği sayesinde Google Hesabı olan herhangi bir kişiye oluşturduğunuz etkinlik kaydını veya bütün takviminizi paylaşabilirsiniz. Bu olay Google takvim in en önemli özelliklerinden bir tanesidir. Güzelliğini bir örnekle açıklamaya çalışacağım. Örneğin arkadaşlarınızla belirlediğiniz bir günde buluşacaksınız ve bunu duyurmak istiyorsunuz. Google takviminiz üzerinde bunun etkinliğini açtınız, Google mail kullanan arkadaşlarınıza tek tek bunun davetiyesini gönderebilirsiniz. Bu davetiye her kişinin mailine ulaşır, maili açan kişi davetiye linkine tıkladığında davet kabul edilmiş olur ve kişinin takvimine o gün eklenir. Eğer kişi yada kişilerde hatırlatma şekli olarak Telefonla hatırlatma kullanıyorlarsa sizin önceden hatırlatmasını istediğiniz zamanda herkese o etkinlik SMS olarak gidecektir. Bir güzel yanı daha etkinlikte herhangi bir değişiklik yaptığınızda (günü ve saati gibi) bu değişiklik için tekrardan davet göndermek zorunda olmamanız. Değişiklikleriniz otomatik olarak daveti kabul eden arkadaşlarınızın takvimlerinde de değişecektir.

Google Takvim Gorseli

Google takvimin önemli özelliklerinden bir tanesi oluşturduğunuz bir takvimin paylaşılabilmesi ve paylaşılan bu takvimin kolaylıkla başka kullanıcıların kendi takvimlerine ekleyebilmesidir. Örneğin kendi hesabımda üniversitenin vize ve final programını oluşturdum veya ders programını, bu takvimi paylaştım. Bunu aynı Google da arar gibi arama kelimeleri ile kişiler takvim aradılar. Aranıp bulunan takvimi listelerine eklediler. Bunun sonucunda aynı takvim kendi hesabınızda da karşınıza gelecek ve gene belirlenen zamanlarda uyarılar sms veya mail yoluyla size ulaştırılacaktır.

“GoogleAnalytics” (Google Analiz)

Kısaca bir web sitesini analiz etmek amacıyla tasarlanmış tamamen ücretsiz bir araçtır GoogleAnalytics. Amatör düzeyde bir web tasarımcı olarak yıllarca pek çok ücretsiz veya ücretli olarak web sitelerine yapılan girişleri kontrol etmek için araçlar kullandım. Bunların yetersiz olduğu durumlarda biraz daha ayrıntı göstermesi için çok fazla kodla boğuşmak gerekti. İşte “GoogleAnalytics” tam burada imdada koşuyor.

Google Analytics Ana Sayfa

“GoogleAnalytics” web sitesine istediğiniz herhangi bir sayfanın içeriğine eklenen ufacık bir kod ile; web sitenine yapılan ziyaretleri öle bir istatistikle tutuyor ki, daha da ileriye gidip site üzerinde hangi bölgelere daha çok tıklanmış, sitenin nerelerine reklam vermek sizin için daha karlı olur gibi tahmini analizler sunup kullanıcıya yol bile gösteriyor. İşin en güzel kısmı ise bu hizmetlerin hepsini ücretsiz olarak sunuyor her zamanki gibi.

Google analizi anlatmakla bitmez. Google’ın bütün araçlarında olduğu gibi analizin de arayüzü bilgisayar kullanmaya yeni başlayan bir kullanıcı için bile oldukça basitleştirilmiş ve dilimizi de destekliyor.

Analizin sunduğu istatistik bilgilerine kısaca değinecek olursak

• Web sitesine giren kullanıcı sayısı
• Giren kullanıcıların sitede nekadar süre geçirdikleri
• Sitede geçirilen süreye bağlı olarak sitenizde kullanıcıların ortalama okadar nekadar zaman geçirdikleri
• Hangi sayfaları ziyaret ettikleri ve hangi sayfalarda en uzun süre kaldıkları.
• Sitenize girip “A bu benim aradığım değilmiş diyip” hemen çıkan kullanıcıların yüzdesi.
• Sitenizi nerden buldukları örneğin; başka bir site üzerindeki linke tıklayarak mı geldiler yoksa bir arama motorunda aratılan bir kelime sonucunda mı, eğer bir arama motoru tarafından sitenizi bulup ziyaret etmişlerse sitenizi bulmak için kullanılan arama kelimeleri.
• Google arama motorunda veya herhangi bir arama motorunda sitenizin hangi kelimelerle arandığı ve kelimelerin ziyaret sayıları.
• Sitenize dünya üzerinde hangi ülkelerden girdikleri.
• Sitenize giren kullanıcıların işletim sistemleri, kullandıkları ekran çözünürlükleri ve kullandıkları tarayıcılar. Bunların toplam ziyaret sayısına göre yüzdeleri. Bu istatistikler sayesinde web sitenizi hangi ekran çözünürlüğünde tasarlamanız ve hangi tarayıcıya en uyumlu şekilde yapmanız daha uygun olur gibi fikirler edinebilirsiniz.
• Bütün bu verilerin 3 boyutlu grafiklerle anlatılması .
• İstediğiniz bir tarih aralığında istediğiniz raporları görüntüleme özelliği.
• Bütün bu raporları pek çok kullanılan formatta dökümlerinin alınıp bilgisayarınıza kaydede bilmesi. (.pdf, .xls, .xml, .cvs, .tsv formatlarını desteklemektedir.)

Google analiz başlı başına web sitenizin nasıl işlediğiniz sizden daha  iyi bilerek bunu size anlatan özel asistanınız gibi bir davranış gösteriyor. Kısacası bir webmasterın (Web tasarımcı) aklından geçen istekler ve çok daha fazlası  Google analizde mevcut.

“GoogleDocuments^TM”

Size bir mail atıldı, bu mail içerisindeki eklerde bulunan Office belgelerini okumanız, değerlendirmeniz, düzenlemeniz, değişiklik yapmanız ve tekrardan mail atmanız gerekti. Böyle bir durumda zoraki bulduğunuz bir bilgisayarda var sayalım ki Office programı yok, “ne yaparsınız ? “ sorusunun cevabını karşılamak için geliştirilmiş bir araç olmaktan çok öte tam bir Office yazılımını web2 teknolojisi üzerine kurarak kullanıcıların hizmetine her aracında da olduğu gibi ücretsiz olarak  “GoogleDocuments”  ile sunuyor. Google döküman tam bir web üzerinde Office ara yüzüne sahip bilgisayarınızdaki bir browser tarafından çalıştırılan, web üzerinde sizin adınıza açılmış bir yükleme alanı üzerine dosyalarınızı kaydeden bir Office programı aslında. Google döküman ile  bilgisayarınıza yüzlerce dolar ödeyerek yüklenilen Microsoft Office sürümleri birebir benzerlik gösteriyor. Özellikleri arasında hiç bir fark yok. Aksine Google döküman bütün bu işlemleri interaktif ortama taşımış olmasının avantajlarını kullanıyor. Mesela hazırladığınız bir Office word belgesini Google dökümanlara yüklediniz veya zaten Google döküman ile oluşturduğunuz bir belgeniz var. Bunu listenizdeki kişiler ile veya istediğiniz kişiler ile mail adresleri aracılığı ile paylaşabilirsiniz. Paylaştığınız kişiler bu belgeyi görebilir veya sizin yetkileriniz doğrultusunda değiştirebilirler. Böylece mail atmak yada maile eklemek karşınızdaki ile yaşanacak format sorunları, gönderdiğiniz kişinin bilgisayarında Office programı olup olmaması gibi sorunları ortadan kaldırmış olursunuz.

Google dökümanların bütün Office biçimlerini (word, Excel, Powerpoint, PDF) yanı sıra bir özelliği ve benim en beğendiğim özelliği form oluşturmadır. Bu bir konu üzerinde pek çok insanın fikri gerekti. Mesela bir anket gibi soracağınız sorulara verilecek cevaplar gibi. Bunu Google dökümanların içerisinde form oluşturarak , oluşturduğunuz bu formu arkadaşlarınıza mail atarak ( mail atılması sonucunda mail ekranında direk olarak görüntülenir.) paylaşabilir, paylaştığınız kişilerde gönderdiğiniz formu doldurur sadece bir gönder butonuna tıklayarak sizin hesabınızdaki formunuzun databankına kayıt olur. Üstelik bu kayıt alanı bilindik Excel formatı gibi satır ve sütünlardan oluşur. Okuması ve işlemesi çok kolaydır. İstediğiniz formatta bilgisayarınıza kaydedebilirsiniz.

Diğer Google Araçlarına kısa kısa

Bu zamana kadar anlattıklarımın her biri birer dosya konusu olacakken 3-5 satıra sığdırmaya çalıştık. Ancak bunların yanında kısa kısa en azından adından bahsedip dikkatinizi çekmek isteyeceğim birkaç aracı daha var google’ın.

GoogleTranslate: bahsedilmesi gereken araçlardan bir tanesi dünya üzerindeki bilinen ve kullanılan 51 dil de kendi aralarında çeviri yapabilen bir araç. Bu çeviri yapılan diller arasında Türkçede dahil. Türkçe bir kelimeyi Malezya diline çevirebilirsiniz.

GoogleNews: Günümüzde artık gazetelerin yerini bile internet haberciliği ve haber siteleri aldı. Google böyle bir zamanda imdadımıza yetişmiş. Mesela internette ençok okunan haberlerin istatistiklerini tutup ,  bizim adımıza interneti dolaşarak bize sunuyor. Bunun yanında bir haberin hangi haber sitelerinde yayınlandığını göstermekte. En güncel ve en hit haberleri karşımıza getirip aslında bizi bir uraştan daha kurtarıyor Google.

GoogleBlogger:  Günümüzde artık kişisel kullanıcıların yazılarını, hayatlarındaki kesitleri, bir konuyu anlatmak için, bildiklerini paylaşmak için paylaştıkları alanlar bloglar. Google bu konuda da geride kalmıyor.

GoogleAkademik:  Akademik bir yayın aramak. Bir tez bir makale gibi uluslar arası alanda kabul görmüş araştırma yazılarını internette arama kelimeleri ile aramak için googleın geliştirdiği muhteşem bir araç.

GoogleKitap Arama:  bir kitap arıyorsunuz, sadece ismini veya sadece yazarı gibi tek bir özelliğini biliyorsunuz. Kitabı nerden temin edebileceğiniz, hangi yayın evinden kaç yılında çıktığına kadar bütün özelliklerini aradığınız kelimeye göre getiren muhteşem bir kitap arama motoru.

Google SketchUp: 3B modeller oluşturmak, bu modelleri değiştirmek ve paylaşmak için kullanabileceğiniz bir yazılımdır. Öğrenmesi diğer 3B modelleme programlarından daha kolaydır. Birçok kullanıcının bu uygulamayı kullanmasının nedeni de budur. SketchUp uygulamasının basitleştirilmiş araç kümesini, yardımlı çizim sistemini ve karmaşık olmayan görünümünü şu iki noktaya yoğunlaşmanıza yardımcı olmak için tasarlandı.

GoogleTalk: Google Mesajlaşma, sesli ve görüntülü konuşma yazılımları arasında da geride kalmadı. Kendi testlerime göre ise bence en iyisini yaptı.

Bunların yanında Google şimdilik adı internette Chrome olarak dolaşan işletim sistemini çıkarmaya hazırlanıyor. İnterneti biraz dolaştığınız ilk ekran görüntülerini görmeniz mümkün ve Googleın hazırladığı her araç gibi ekran görüntülerine bakmak bile insanı heyecanlandırmaya yetiyor. Şuan için piyasanın işletim sistememi konusunda tek hakimi olan Microsoft; tahtını interaktif ortam  ve web2 teknolojileri konusunda Google’a bırakmışken, işletim sistemi konusunda bırakacak gibi gözüküyor. Microsoft Ceo’su Steve Ballmer katıldığı her konferansta Google chrome işletim sistemini eleştiriyor olması aslında google’ın nedenli etkili bir işletim sistemi ile geldiğinin habercisi.